22 juni 2020
Een waarneming van Meijndert Ruitenberg

Oude vissers (o.a. Jan Deijs) vertelden mij vroeger al dat ze soms tientallen kleine geelwang(geelbuik)schildpadjes zagen. De vraag was dan: waar komen ze vandaan? Of leggen volwassen exemplaren eieren in het zand? Voor zover ik weet, is dit nog niet eerder waargenomen.

Op de website van Vroege Vogels staat over dit fenomeen een interessant artikel:

Een schildpad die eieren legt in Nederland, dat hadden wij nog niet eerder gezien. Fotograaf Ptjhu stuurde ons deze foto en vermeldt daarbij: “Deze dame waterschildpad heeft eieren gelegd op Park Staddijk in Nijmegen.”
Schildpadden worden wel vaker gezien in Nederland en het gaat dan altijd om ontsnapte of uitgezette exemplaren. De eerste melding werd zelfs al gedaan in 1897 in de Geleen, een klein riviertjes in de buurt van Heerlen. Voor zover wij weten, zijn jonge schildpadjes nog nooit in Nederland waargenomen. Gaat daar nu verandering in komen?

Gaan de schildpaddeneieren uitkomen?
We stellen deskundigen Richard Struijk van RAVON de vraag of schildpadden vaker eieren leggen en of de temperaturen nu zo hoog zijn dat er misschien succesvol voortgeplant gaat worden.
“Op zich is het leggen van eieren geen unicum”, antwoordt Struijk. “Dat zal op talloze locaties vermoedelijk plaatsvinden, maar zal het niet vaak worden gezien. Ook kunnen vrouwtjes onbevruchte eieren leggen. Er is niet per definitie een bevruchting nodig voor het aanmaken van eieren. Een beetje speurwerk leverde mij afgelopen weken vrij eenvoudig al verschillende waarnemingen van eileggende schildpadden op. Of ze uit gaan komen…”
Het is volgens Stuijk echter niet uitgesloten dat met de ’knalwarme’ zomers van de afgelopen jaren dit wel een keer gaat gebeuren. Maar dan is het nog wel de vraag welk geslacht deze nakomelingen gaan krijgen. Het geslacht van schildpadden wordt namelijk bepaald door de temperatuur op het moment dat de eitjes worden gelegd, ook wel genoemd de incubatietemperatuur.

Vrouwtje bepaalt het geslacht
Bij vogels en zoogdieren wordt het geslacht bepaald bij de bevruchting op basis van de aanwezigheid van een geslachtschromosoom. Sommige reptielen pakken dit anders aan, daarbij wordt het geslacht bepaald in een later stadium. Een pas gelegd ei bevat de genetische informatie van beide geslachten. Er is een korte ‘kritische’ periode in de ontwikkeling van het embryo waarbij een klein verschil in temperatuur de geslachtsbepalende chromosoom activeert of juist niet. Deze temperatuur van de eieren wordt enigszins beïnvloed door de vrouwtjes die door de keuze van de nestplaats en de broedzorg de samenstelling van hun nakomelingen bepalen.
In Nederland is een warme zomer voor exotische schildpadden nog steeds aan de lage kant. Bij lage temperatuur komen uit de schildpaddeneieren dan enkel mannetjes. “En een populatie die alleen uit mannetjes bestaat kan zich onmogelijk vestigen als soort in Nederland”, concludeert Struijk aangezien ze zich niet kunnen voortplanten.

Noot redactie:

De geelwangschildpad is al een paar keer in Anna’s Hoeve waargenomen, maar nog nooit ‘betrapt’ op eieren leggen.

https://waarneming.nl/locations/gridcell/2195967/observations/?after_date=2020-03-03&before_date=2020-08-30&species=26633&view_type=as_map

11 augustus 2020

Paddenstoelenpoel

• de vis kon ontsnappen door onder het net door te zwemmen
• voor een enkeling  waden, baden werd 

Vader en dochter lieten aan het eind van de middag hun hond uit in het natuur- en recreatiegebied aan de oostkant van Hilversum. ,,Ik zag eerst iets in het water”, vertelt Hunia. ,,Daarna keek ik omhoog en zag ik een bruin diertje boven het water hangen.”

Urenlang

Omdat de bewoner van de Liebergerweg actief is geweest in de zoogdierenvereniging, begreep hij direct dat hier iets niet klopte. Hij zag dat het om een vleermuis ging. Het diertje hing een meter of vijf uit de kant, aan een draad aan een tak, een meter of drie boven de vijver. Het leefde nog. Dat was alarmerend: ze moesten direct in actie komen, wist Hunia. De Watervleermuis hing daar waarschijnlijk al sinds de vorige nacht, dus al urenlang. Een reddingsactie was nodig, maar hoe pak je zoiets aan? De plek was lastig te bereiken. Verder moet je bijvoorbeeld, uit angst voor hondsdolheid, heel goed uitkijken dat je niet wordt gebeten. En wie regelt de opvang van een vleermuis?

Dierenambulance

,,Ik heb daarom eerst geprobeerd vleermuisexperts die ik ken telefonisch te bereiken, maar niemand nam op. Daarna was de dierenambulance een logische tweede.” In afwachting van de ambulance, die niet in de buurt was, belde de Hilversummer zijn vrouw. Die kwam met een zaagje, een stuk touw en een visnet. Hunia zaagde een lange stok, van een meter of vijf. En nadat de dierenambulance op de plek des onheils was gearriveerd, nog een tweede stok.

Schepnetje

,,De man van de dierenambulance had een haak. Die hebben we aan de ene stok vastgemaakt. Zo konden we het visdraad heel voorzichtig naar ons toe trekken. Eronder hielden we constant het schepnetje, dat we aan het uiteinde van de andere stok hadden bevestigd. Het lukte precies zoals we het bedacht hadden.”

Vette prooi

De vishaak zat dwars door de staart van de Watervleermuis. ,,Vleermuizen oriënteren zich met geluid, met echolocatie. Deze had zich ’s nachts blijkbaar vergist en een daar hangende vishaak aangezien voor een vette prooi. Zo’n prooi vangen ze niet met hun mond maar met hun staart, die als een soort netje fungeert. De vishaak ging gelukkig supergemakkelijk los, en liet alleen een klein gaatje achter.” Door zijn verrekijker had Hunia gezien dat het diertje een paar keer probeerde om met zijn kop bij het vishaakje te komen om zichzelf los te krijgen.

Handdoek

De reddingsactie nam een minuut of tien in beslag. De diertje werd in een handdoek en een doosje opgevangen en met spoed naar een vleermuizenopvang in Loenen aan de Vecht gebracht. Hij heeft zijn avontuur met de vishaak gelukkig overleefd.

Hobby-vissers

Maar hoe kwamen die haak en dat visdraad aan die tak boven het water? Hunia: ,,In de afgelopen vier maanden is, tijdens de intelligente lockdown, het aantal hobby-vissers in Anna’s Hoeve zienderogen toegenomen. Prima natuurlijk, het water stond hoog en er is momenteel veel jonge vis. Maar dit is duidelijk een keerzijde daarvan. Ze gaan onder een boom staan vissen, en dan weet je wel wat er gebeurt: er blijft vrij veel visgerei achter in boomtakken en waterplanten.”

05 augustus 2020 – ‘IJscoman’ Danny komt langs met een traktatie.

Jelle Harder  looft een appeltaartje uit als prijs voor de vogelaar die de plek weet te vinden waar het paartje grote gele kwikstaarten zich ophoudt. De mogelijkheid bestaat dat er een tweede leg komt.

Vier weken geleden werden er voor het eerst in de geschiedenis van Anna’s Hoeve een paartje Grote Gele Kwikstaarten met twee jongen waargenomen.

De vraag die bij de spotters van de bijzondere vogel al snel opkwam was, waar zouden ze hun nest hebben gehad zonder dat ze zijn opgevallen bij de talrijke vogelliefhebbers in het Gooi. Harder: ,,Uit onderzoek blijkt dat grote gele kwikstaarten van oudsher nestelen langs snelstromende beken, in steile natuurlijke oevers of onder bruggen, in holen van oude muren en gebouwen. Tegenwoordig ook in nestkasten onder een brug of een duiker.”

Gisteren stond hier een mooi artikel over in de Gooi-en Eemlander.

Via de Nieuwsbrief van 25 maart 2020 laten wij u weten dat onze Algemene Ledenvergadering voor onbepaalde tijd is uitgesteld en dat helaas de zwerfvuil opruimactie in het voorjaar niet doorgaat.