22 juni 2020
Een waarneming van Meijndert Ruitenberg
Oude vissers (o.a. Jan Deijs) vertelden mij vroeger al dat ze soms tientallen kleine geelwang(of geelbuik) schildpadjes zagen. De vraag was dan: waar komen ze vandaan? Of leggen volwassen exemplaren eieren in het zand? Voor zover ik weet, is dit nog niet eerder waargenomen.
Op de website van Vroege Vogels staat over dit fenomeen een interessant artikel:
Een schildpad die eieren legt in Nederland, dat hadden wij nog niet eerder gezien. Fotograaf Ptjhu stuurde ons deze foto en vermeldt daarbij: “Deze dame waterschildpad heeft eieren gelegd op Park Staddijk in Nijmegen.”
Schildpadden worden wel vaker gezien in Nederland en het gaat dan altijd om ontsnapte of uitgezette exemplaren. De eerste melding werd zelfs al gedaan in 1897 in de Geleen, een klein riviertjes in de buurt van Heerlen. Voor zover wij weten, zijn jonge schildpadjes nog nooit in Nederland waargenomen. Gaat daar nu verandering in komen?
Gaan de schildpaddeneieren uitkomen?
We stellen deskundigen Richard Struijk van RAVON de vraag of schildpadden vaker eieren leggen en of de temperaturen nu zo hoog zijn dat er misschien succesvol voortgeplant gaat worden.
“Op zich is het leggen van eieren geen unicum”, antwoordt Struijk. “Dat zal op talloze locaties vermoedelijk plaatsvinden, maar zal het niet vaak worden gezien. Ook kunnen vrouwtjes onbevruchte eieren leggen. Er is niet per definitie een bevruchting nodig voor het aanmaken van eieren. Een beetje speurwerk leverde mij afgelopen weken vrij eenvoudig al verschillende waarnemingen van eileggende schildpadden op. Of ze uit gaan komen…”
Het is volgens Stuijk echter niet uitgesloten dat met de ’knalwarme’ zomers van de afgelopen jaren dit wel een keer gaat gebeuren. Maar dan is het nog wel de vraag welk geslacht deze nakomelingen gaan krijgen. Het geslacht van schildpadden wordt namelijk bepaald door de temperatuur op het moment dat de eitjes worden gelegd, ook wel genoemd de incubatietemperatuur.
Vrouwtje bepaalt het geslacht
Bij vogels en zoogdieren wordt het geslacht bepaald bij de bevruchting op basis van de aanwezigheid van een geslachtschromosoom. Sommige reptielen pakken dit anders aan, daarbij wordt het geslacht bepaald in een later stadium. Een pas gelegd ei bevat de genetische informatie van beide geslachten. Er is een korte ‘kritische’ periode in de ontwikkeling van het embryo waarbij een klein verschil in temperatuur de geslachtsbepalende chromosoom activeert of juist niet. Deze temperatuur van de eieren wordt enigszins beïnvloed door de vrouwtjes die door de keuze van de nestplaats en de broedzorg de samenstelling van hun nakomelingen bepalen.
In Nederland is een warme zomer voor exotische schildpadden nog steeds aan de lage kant. Bij lage temperatuur komen uit de schildpaddeneieren dan enkel mannetjes. “En een populatie die alleen uit mannetjes bestaat kan zich onmogelijk vestigen als soort in Nederland”, concludeert Struijk aangezien ze zich niet kunnen voortplanten.
Noot redactie:
De geelwangschildpad is al een paar keer in Anna’s Hoeve waargenomen, maar nog nooit ‘betrapt’ op eieren leggen.
https://waarneming.nl/locations/gridcell/2195967/observations/?after_date=2020-03-03&before_date=2020-08-30&species=26633&view_type=as_map
